12 juni
Overmere Donk en Berlare Broek
Gids : Willy Van Samang
Afstand : 2 lussen van resp. ong. 9 en 8 km
Vertrek : 8.00 u. parking gemeentehuis Herent aan de Spoorwegstraat,
8.15 u. parking Bodart Leuven,
8.30 u. Vilvoorde, afrit 6 van Brusselse Ring. Prijs busreis 12 euro.
Over te schrijven op de rekening van de wandelclub.
Opstapplaats vermelden! Inschrijven tegen uiterlijk 31 mei 2022.
Voor de laatkomers: eerst een telefoontje naar penningmeester André Sevenants
Picknick : Café De Zwaan, Veerstraat 14 in Uitbergen
De wandeling
Sinds kort programmeert onze wandelclub enkele wandelingen in de provincie Oost-Vlaanderen. Wij willen deze jonge traditie voortzetten, deze keer in de buurt van het alom bekende Donkmeer. De Donk was een gehucht van Overmere - dat op zijn beurt thans een deelgemeente van Berlare is - vandaar ook ter plaatse bekend als Overmere-Donk en vroeger ook zo genoemd. Het hoefijzervormige Donkmeer is met zijn 85 ha, waarvan 30 ha beschermd natuurreservaat, het op één na grootste meer van Vlaanderen. Het is al meer dan een eeuw een toeristische topper. In de eerste jaren na de Eerste Wereldoorlog kwam het stadsvolk voor een daguitstap hierheen met de velo, met de stoomtram vanuit Gent (die toen pas was aangelegd), of … met de eerste automobiel.
Het Donkmeer was/is een geschenk (of een gril) van de Schelde die hier een meander rondom een alluviale zandheuvel afstootte. Een donk is een andere naam voor een dergelijke zandheuvel, vandaar Overmere-Donk. Daarna vulde de rivierbedding zich met veenplanten, die zich opstapelden en waardoor verlanding ontstond. Zo ontstond een dikke laag turf, die in de 17e en begin 18e eeuw gretig en op grote schaal werd ontgonnen (gestoken) als huisbrandstof. In tegenstelling tot het wat verderop gelegen Berlare Broek werd het Overmeerse Broek (zoals Overmere-Donk nog vroeger heette) nooit leeggepompt. In zo’n grote ondergelopen turfkuil ontstond zo het meer. Deze oude Scheldemeander is nu dus een schitterend natuurgebied. Recent lanceerde de provincie hier een nieuw wandelknooppuntennetwerk, m.n. dat van de Kalkense Meersen en het Donkmeer. En daarvan maken we gebruik om er een wandeldag mee te vullen. Vandaag in de buurt van het Donkmeer, later mogelijk gevolgd door een wandeldag in de Kalkense Meersen.
In de voormiddag volgen we een deel van het parcours van de 11 km lange Donkmeerwandelroute. Onderweg passeren we o.m. de ingang van de Eendenkooi die zich in het aanpalende natuurreservaat bevindt. Dit was oorspronkelijk een soort openluchtkooi, een rustig plekje waar wilde eenden op een vernuftige manier (met tamme lokeenden) naartoe werden gelokt. Door hennep- en boekweitzaad over een rieten schutting te werpen werden ze uiteindelijk gevangen in een langwerpige kooi, waarna ze in een of ander braadspit van gegoede burgers belandden. Op oude kaarten was deze plek trouwens als de Coye aangeduid. De oudste vermelding van deze eendenkooi gaat terug tot 1678. Ze was tot 1930 als dusdanig in gebruik. Recent werd ze, als de enige in België, gereconstrueerd. Nu is de eendenkooi het middelpunt van het lieflijk gemeentelijk recreatiepark met openluchtmuseum, met eenden en boerderijdieren en een leuke speeltuin. Ons pad kronkelt langs oevers en brugjes. We steken de Voorstesloot over, langs waar het overtollige water van het Donkmeer wordt afgevoerd, en komen uit bij de laatste vijvers van het Berlare Broek. Daarna passeren we nog aan het Riekend Rustpunt, een oud sluisgebouwtje, dat sinds 1644 dienst deed als loskaai voor een toch wel heel bijzonder ‘goedje’ (een rariteit). Het is nu het kleinste museum van ons land met een totaal onbekend aspect van onze geschiedenis – verdere info ter plaatse! Ten slotte naderen we de Schelde, die we volgen tot in Uitbergen, een andere deelgemeente van Berlare, met een pittoresk dorpsplein. Hier moeten we zijn voor de picknick.
Knooppunten : 82 – 80 – 3 – 2 - 1 – 7 – 6 – 5 – 86 – 85 = 9 km.
Na de picknick verplaatsen we ons met de bus naar de gemeentelijke parking van het Donkoeverpark met festivalhal en vertrekken vandaar voor de namidagwandeling, die grotendeels overlapt met de zgn. Turfputtenwandeling (af te leiden uit de verdere toelichting). Eveneens via knooppunten maar tevens via de bordjes van het Bareldonkpad, genoemd naar de vroegere heerlijkheid Barledonc, reeds in 1202 vermeld als behorende tot de Heren van Berlare. We stappen dan inderdaad richting Berlare en door het Berlare Broek, een voormalig moeras, een groene buffer tussen het Donkmeer en Berlare-dorp. Dit natuurgebied werd gevormd doordat de eerder vernoemde oude meander van de Schelde werd opgevuld met vruchtbare stroomsedimenten waardoor turf tot stand kwam. Hier werd vanaf het einde van de 17e eeuw dan ook aan turfwinning gedaan – in anderhalve eeuw zou men voor deze toenmalige bloeiende turfhandel pakweg 6 miljoen m3 turf delven, zodat halfweg de 19e eeuw het Berlare Broek, 150 ha groot, haast één grote plas leek. In 1862 werd het dan voor een eerste keer grotendeels drooggelegd, er kwamen wijmen voor mandenvlechtwerk. Na de tweede wereldoorlog werd het nog een tweede keer leeggepompt voor de industrie. In de 70er jaren van de vorige eeuw werden zo’n 13.000 populieren aangeplant (bedoeld voor de luciferfabriek Union Allumetière, de oudsten onder ons nog wel bekend), die nu wel geleidelijk vervangen worden door een veel waardevoller eikenbos met rijke onderbegroeiing waardoor een mooi coulissenlandschap* is ontstaan. Sommige van deze turfputten liepen daarna weer onder water, er werden 53 vijvers gegraven, waardoor een waar parelsnoer van glinsterende plassen ontstond.
Bij het begin van de namiddagwandeling passeren we het monument van de Turfsteker, de schepper (in twee betekenissen) van het Donkmeer. We stappen o.m. door de zgn. Gratiebossen, destijds berucht voor de struikroversbenden die er zich schuilhielden en hun slachtoffers zonder gratie overvielen. Op het eind komen we toe aan de Bareldonkkapel of kapel van O.L.V. der 7 Smarten. Deze kapel is al sinds de 14e eeuw een bekend bedevaartsoord. Later werd er nog een calvarieberg met 7 kruiskapelletjes aan toegevoegd. Veertig jaren geleden koppelde de toenmalige pastoor het toerisme aan volksdevotie onder het motto ‘spelevaren maar ook bedevaren’. Intussen is deze kapel, waarvan recent de buitengevel werd opgeknapt en het interieur gerenoveerd, een beschermd gebouw.
Knooppunten: 8 - 9 - 11 - 10 - 31 - 30 - 29 - 28 - 14 - 13 - 8 = 7,5 km
Tekst: Willy Van Samang
*Landschap met stroken houtgewas die het daarachter gelegen open land aan het oog onttrekken. Vaak met gemodelleerd reliëf en verspreid gelegen boerderijen (hoevenzwerm).
